Jedyną stałą w życiu jest zmiana
Potrzebujesz zmienić coś w swoim sposobie działania? Wspierasz zmiany organizacyjne albo chcesz ułatwić komuś dokonanie zmiany? A może zaobserwowałeś, że czasami zmiana jednego elementu wywołuje rozległe skutki, pociąga za sobą kolejne zmiany? I zastanawiasz się jak tu zarządzać zmianą?
Strumień zmiany
O tym, że “Jedyną stałą rzeczą w życiu jest zmiana” wiedział już Heraklit z Efezu. Strumień zmiany dotyczy nie tylko przyrody, dużych wydarzeń naszego życia ale jest obecny w najdrobniejszych decyzjach, które podejmujemy dnia. Następujące wydarzenia sprawdzają aktualność naszych wartości, przekonań, celu i misji życiowej. Jeśli wpływ jest stosunkowo mały, zostajemy przy wcześniejszych. Bywa że zmiana może wymagać ponownego odkrycia kim jesteśmy, co robimy i gdzie chcemy iść. Kilka dobrze dobranych słów takim momencie może zmienić ludzkie życie. Zmiana dodatkowo generuje stratę, coś się kończy i coś się zaczyna. Mamy wówczas okazję do refleksji o tym co się skończyło i co możemy teraz zdobyć.
Zarządzanie zmianami
Zmiany dotyczą nie tylko nas samych. Zmieniają się inni ludzie, zmieniają się grupy, organizacje. W dzisiejszych czasach wielu profesjonalistów pracuje ze zmianą. Pojęcia “zarządzanie zmianą” czy “agent zmiany” są częścią codziennego słownictwa w wielu organizacjach. Złożoność zmiany powoduje, że nie możemy jej ignorować. Wymaga to od nas odwagi i zdolności do akceptowania ewentualnych porażek. Kluczowa jest tutaj zdolność do akceptacji zmiany, uczenia się nowych rzeczy oraz oduczania się wcześniejszego sposobu działania.
Poziomy zmiany
Zmiana osobista jest procesem indywidualnym. Nie ma jednego modelu zmiany, który będzie pasował do wszystkich ludzi. To nie jest również proces linearny. Wymaga czasu, zaangażowania, wsparcia i wytrwałości, i co warte podkreślenia – wielkość zaangażowania nie zawsze musi równać się wielkości zmiany. Zmiany mogą występować na różnych poziomach. W ciekawy sposób ujął to Robert Dilts, międzynarodowy coach. Jego Model Neurologiczny opisuje funkcjonowanie człowieka, a także ukazuje schemat dokonywania zmian i uczenia się. Każdy z poziomów zawiera w sobie poziomy niższe. Jeżeli na jakimś poziomie dokonana zostanie zmiana jednego z elementów, to zmiana ta wywołuje efekt na poziomie niższym. Zdaniem Diltsa każdy wyższy poziom posiada większy stopień wpływu na jednostkę, organizm czy system. A im głębiej (wyżej w poziomach modelu), tym o zmianę trudniej…
W górze lodowej poniżej zaprezentowałam “odwrócony model”, gdzie najwyższy poziom Diltsa jest najgłębszym (cel/misja).
- Cel, misja (ang. Spirit) – jest to najgłębszy poziom, rozważamy na nim ważne pytania metafizyczne (po co tutaj jesteśmy? jaki jest nasz cel?). Duchowy wymiar prowadzi i kształtuje nasze życie, podpiera naszą egzystencję
- Tożsamość (ang. Identity) – to nasze podstawowe rozumienie samych siebie (kim jesteśmy, jakie role życiowe pełnimy?), życiowa misja
- Przekonania/Wartości (ang. Belief) – to różne idee, które uważamy za prawdziwe i które stanowią podstawę naszych codziennych działań oraz uznawane przez nas wartości (dlaczego w to wierzymy, czym się kierujemy podejmując decyzję?)
- Umiejętności (ang. Capabality) – to grupy, zestawy zachowań, umiejętności, strategie wykorzystywane przez nas w życiu (jaka wiedza, umiejętności, kompetencje?)
- Zachowanie (ang. Behaviour) – to specyficzne działanie, które wykonujemy (co robimy, co składa się na wykonywaną przez nas pracę?)
- Środowisko (ang. Environmental) – to, na co reagujemy, nasze otoczenie, inni ludzie (kiedy? gdzie jest to otoczenie? z kim?)
Najczęściej mamy świadomość poziomów Środowisko-Zachowanie-Umiejętności. Poziomy Przekonania-Tożsamość-Cel często są nieuświadomione. Przy czym większość decyzji podejmujemy nieświadomie, w oparciu o kompas jakim są nasze wartości, kim jesteśmy oraz co jest naszą misją. Warto podkreślić, że gdy pojawiają się konflikty wewnętrzne, między ludźmi czy nawet między państwami to przyczyn ich źródeł należy poszukiwać właśnie w trzech najwyższych poziomach piramidy Diltsa.
Wpływ poziomów
Zmiany na niższym poziomie niekoniecznie powodują zmiany na wyższym poziomie. Rzadziej się zdarza, że zmiana w środowisku ma wpływ na przekonania. Zmiana na wyższym poziomie zawsze wywołuje efekt na niższym. Pojawia się większe oddziaływanie i przez co wpływ zmiany zostaje na dłużej. Jeśli zatem chcesz zmienić zachowanie to pracuj z umiejętnościami i przekonaniami. Jeśli brakuje Ci umiejętności, pracuj z przekonaniami. Przekonania opierają się na umiejętnościach, które opierają się na zachowaniach, których podwaliny stanowi nasze środowisko. Ważne jest tutaj również wspierające środowisko, które może ułatwić zmianę. Jeśli chodzi o zmiany na poziomie tożsamości i duchowości, ważne jest posiadanie odpowiednich przekonań i możliwości. A przekonania bez odpowiednich umiejętności i potrzebnych zachowań są jak bańki mydlane.
Wykorzystanie modelu
Poziomy Diltsa możemy wykorzystywać na przykład w:
– przygotowywaniu planów zmian organizacji (zmiana misji, identyfikacja na rynku, relacje z klientami i innymi podmiotami) oraz budowy strategii
– określaniu ról (np. analiza roli managera) i relacji pomiędzy ludźmi
– identyfikowaniu przyczyn trudności dla indywidualnych osób, zespołów, organizacji
– zmianach rodzaju pracy/odpowiedzialności oraz w jaki sposób jest realizowana
– praca nad motywacją wewnętrzną w coachingu (zwłaszcza Coaching przez duże “C” na poziomie przekonań i wyższych, na poziomach środowisko-zachowania-umiejętności jest coachingiem zadaniowym).
Co dalej?
W wielu sytuacjach zmiana na poziomie zewnętrznym człowieka musi być poprzedzona zmianą na poziomach wewnętrznych. I nie zawsze mamy prawo do tego, żeby zmieniać poziomy wewnętrzne. Jeśli zatem nie możesz zmienić kogoś, zmień siebie. Zmienisz wówczas relację, która jest między Wami i druga osoba będzie musiała się zmienić. Czasami koncentrujemy się mocno na jednym obszarze chcąc kogoś zmienić, gdy tymczasem zachowujemy się w innym obszarze w taki sposób, że ta osoba umacnia się w tym co robi.
Ciekawa jestem po czym poznasz, na którym poziomie jest “Twoja zmiana” i jak się do niej przygotujesz?
